امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، به رغم اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد، او را ممنوع‌السفر اعلام کرده است، روز چهارشنبه ۱۱ مهر به مسکو رفت تا در ششمین دور نشست «فرمت مسکو» به میزبانی وزارت خارجه روسیه شرکت کند.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، دراین‌باره گفت که امیرخان متقی قرار است با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، نیز ملاقات کند.
فرمت مسکو یک چارچوب گفت‌وگو در مورد افغانستان است که وزارت خارجه روسیه سال ۲۰۱۷ با هدف حمایت و میزبانی از تلاش‌ها برای صلح در افغانستان و گفت‌وگو میان طالبان و مخالفان این گروه آن را آغاز کرد. دو دوره اول این نشست در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ با حضور سران سیاسی دولت پیشین افغانستان و هیئت طالبان برگزار شد. در دور سوم این نشست که اکتبر ۲۰۲۱ بود، هیئت طالبان از کابل در این نشست شرکت کردند.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، روسیه از هیچ یک از گروه‌های مخالف طالبان از جمله از جبهه مقاومت ملی افغانستان و مقام‌های دولتی پیشین از جمله از حامد کرزی و عبدالله عبدالله را که در کابل اقامت دارند، به این نشست دعوت نکرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در پنج نشستی که تاکنون حول محور فرمت مسکو برگزار شده است، نمایندگان چین، ایران، پاکستان، هند، کشورهای آسیای میانه و برخی از کشورهای خاورمیانه و دیپلمات‌های اروپایی شرکت کرده‌اند. دیپلمات‌های آمریکایی اغلب از شرکت در نشست‌هایی که در مسکو در مورد افغانستان برگزار می‌کند، خودداری کردند.
باور غالب این است که وزارت خارجه روسیه در سال ۲۰۱۷ با راه‌اندازی فرمت مسکو تلاش کرد برای روند دوحه که میزبان مذاکرات آمریکا و طالبان بود، گزینه جایگزین ارائه کند و این تلاش همچنان ادامه دارد. پیش از این ضمیر کابلوف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه در امور افغانستان، گفته بود که فرمت مسکو یک چارچوب منطقه‌ای برای کمک به حل بحران افغانستان است و می‌تواند جایگزین بقیه روندها در امور افغانستان باشد.
طالبان در اکتبر ۲۰۲۱ در فرمت مسکو قول دادند که به تعهدات بین‌المللی خود عمل می‌کنند. چنین شد که روسیه در سال ۲۰۲۲ نمایندگان این گروه را به چهارمین دور نشست دعوت نکرد و سرگئی لاوروف هم گفت که طالبان به تعهداتی که داده بودند، عمل نکردند.
ششمین دور نشست فرمت مسکو در حالی برگزار می‌شود که روند دوحه که به ابتکار سازمان ملل متحد و توماس وست، فرستاده ویژه پیشین ایالات متحده در امور افغانستان، راه‌اندازی شد، با خطر توقف مواجه است. رزماری دی‌کارلو، معاون سیاسی دبیرکل سازمان ملل متحد، هفته گذشته در نشست شورای امنیت گفت که به دلیل پایبند نبودن طالبان به تعهداتشان به جامعه بین‌الملل، دولت‌ها از ادامه روند دوحه ناامید شده‌اند و به شرکت در آن علاقه‌ای ندارند.
از سوی دیگر، چارچوبی هم که وزارت خارجه جمهوری اسلامی برای گفت‌وگو در مورد افغانستان راه‌اندازی کرد، در سومین دور آن با شکست مواجه شد. نشست «گروه تماس منطقه‌ای» که با ابتکار حسن کاظمی قمی در سال ۲۰۲۳ و در حاشیه نشست فرمت مسکو اعلام شد، در سومین نشست آن که ژوئن ۲۰۲۴ در تهران برگزار شد، به بن‌بست رسید و طالبان از شرکت در آن خودداری کردند.
ذاکر جلالی، از مشاوران وزیر خارجه طالبان، در پیامی در ایکس دراین‌باره گفت که برای گفت‌وگو در مورد افغانستان، به جای برگزاری و راه‌اندازی روند جدید، باید از روندهای جاافتاده قبلی استفاده شود.
شرکت کنندگان سومین دور نشست گروه تماس منطقه‌ای در تهران-شفقنا
نمایندگان هند و کشورهای آسیای میانه نیز در سومین دور نشست گروه تماس منطقه‌ای در تهران شرکت نکردند و این نشست تنها با حضور حسن کاظمی قمی و فرستادگان ویژه پاکستان، روسیه و چین در امور افغانستان برگزار شد.
رسانه‌های حکومتی ایران خودداری طالبان از شرکت در این نشست را «روگردانی از منطقه و افتادن به دامن غرب» توصیف کردند و نوشتند که رژیم طالبان به همکاری جدی با کشورهای منطقه تمایلی ندارد و بیشتر به نشست‌ها و تصمیم‌هایی متکی است که در روندهای با مدیریت غربی‌ها برگزار می‌شوند.
با این حال چنانچه در گزارش اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز آمده است، طالبان تاکنون به تعهدات بین‌المللی خود از جمله تعهداتی که دیپلمات‌های این گروه در نشست‌های بین‌المللی مثل نشست دوحه دادند، عمل نکرده‌اند. زنان و دختران در افغانستان همچنان از حق آموزش و اشتغال محروم‌اند و رژیم حاکم به صورت تک‌قومی، تک‌جنسیتی و تک‌مذهبی به کار ادامه می‌دهد.
از بیانیه‌ها و موضع‌گیری‌های وزارت خارجه طالبان نیز چنین برمی‌آید که هدف این گروه از شرکت در نشست‌هایی مانند روند دوحه و فرمت مسکو تنها جست‌وجوی راه‌هایی برای تعامل بیشتر با کشورهای منطقه و جهان و توجیه عملکردشان در زمینه حقوق بشر، آموزش، زنان و شیوه دولتداری است، نه گفت‌وگو برای حل بحران افغانستان.
